Satır Arası YouTube kanalında yorumladığımız 13. kitap, Eren’in belirlediği 4 kitap üzerinden yaptığımız anketi kazanan Niccolò Machiavelli’nin meşhur Prens‘i oldu.
Ağustos ayının ilk oturumunda biraz felsefe konuşalım istedik 🤓. Sizce Eren'in önerdiği aşağıdaki kitaplardan hangisini okuyalım?
— Satır Arası (@satirarasigrubu) June 28, 2018
Twitter’da yaptığımız anket 👆
Anket sonuçları ⬆️
▶ Satır Arası 13. Oturum YouTube Videosu: https://youtu.be/4O_vmh0koqw
🎧 Podcast bölümü: https://bit.ly/2MmCevj
Kitabı okurken aldığım notları, kitap hakkında bilgi sahibi olmak isteyenlerin işine yarayabileceğini düşünerek paylaşmak istedim. Kitabı okurken notların bir kısmını telefonumda yazdığım için Türkçe karakterleri kullanamadığım yerler oldu, bolca yazım hatası da içerebilir, ettiğim sürç-i lisan için şimdiden af diliyorum 🙂
Kitaptan Genel İzlenimler
Kitabın genelinde öne sürülen yöntemlerin dayanak noktası olarak insanların özünde kötü olduğu, onların iyi ve uyumlu davranmalarını sağlayabilmek için buna zorunda bırakılmaları gerektiği fikri yer alıyor.
Kitaptan Notlar
Can Yayınları – 21. Basim (Mayıs 2018)
Çeviren: Kemal Atakay
Giriş, 13
Kemal Atakay’ın Machiavelli’nin yaşamı, kitabın tarihsel arka planı, kitabın içeriği ve uyandırdığı yankılar hakkında yazdığı bir derleme yazısı. Atakay tarafsız bir şekilde, kitabı olduğu gibi aktarmaya çalışarak çevirmeye çalıştığını belirtmiş.
PRENS, 35
Niccolò Machiavelli’den muhteşem Lorenzo de’ Medici’ye, 37
I Kaç tür prenslik vardır ve hangi yollarla ele geçirirlirler?, 39
II Mirasa dayalı prenslikler üzerine, 39
Mirasa dayalı prensliklerde düzeni korumak kolaydır.
III Karma prenslikler üzerine, 40
Yeni gelen bir prensin ele geçirdiği prensliklerde düzeni korumak daha zordur. İşgalci prens halkın huzurunu kaçıran bir öğedir.
[3] Yeni bir prensliği ele geçiren bir devlet, o prenslikle aynı bölge ve dildense, egemenliğini sürdürmesi çok kolaydır. Tek yapması gereken eski prensliğin ailesini yok etmek ve insanların gündelik yaşamlarına çok dokunmadan aynı düzeni devam ettirmektir.
[4] Farklı coğrafya, dil ve kültürden bir prensliği ele geçiren prensin ise işi daha zordur. Bu prensin gidip ele geçirdiği prensliğin başında oturması gerekir ki, problemler çok büyümeden çözüm sağlayabilsin, uyruğundakileri daha memnun ederek kendisine bağlılıklarını artırabilsin.
[5] Ele geçirilen prensliklerde koloniler kurmak yeni ele geçirilen bir prensliği kontrol altında tutmak için az masraflı ve daha etkindir.
Not: Machiavelli bu paragrafta döktürmüş. Ele geçirilen toplumlarda kin ve nefret uyandırmadan nasıl bir korku yaratılabileceğini duygusuz bir gerçekçilikle anlatmış.
[6][7] Ele geçirilen prenslikte güçsüz gruplar korunmalı, güçlü gruplar ise zayıflatılmalıdır. Bu sayede yeni gelen prens kendisine rakip çıkma ihtimalini ortadan kaldırmış olur. Güçsüz grupları korurken onların palazlanmalarına (örneğin topraklarını genişletmelerine) asla izin verilmemelidir.
IV İskender’in işgal ettiği Dareios Krallığı, İskender’in ölümünden sonra onun ardıllarına niçin başkaldırmadı?, 50
Tek bir hanedanın tüm hakimiyete sahip olduğu Osmanlı İmparatorluğu gibi ülkeleri işgal etmek zor, işgal ettikten sonra ise yönetmek kolaydır. Çok sayıda soylu ailenin baronlarının yer aldığı Fransa gibi ülkeleri ise işgal etmek daha kolay ancak yönetimde kalmak daha zordur.
V İşgal edilmeden önce kendi yasalarına göre yaşayan şehirler ya da prenslikler nasıl yönetilmelidir?, 53
Özgürlüklerine düşkün, cumhuriyetle yönetilen şehirleri elde tutabilmek için o cumhuriyeti oradan kaldırmak ya da gidip o şehirde yaşamak gerekir. Başka türlü çabalar eninde sonunda şehri kaybetmekle sonuçlanacaktır çünkü orada özgürlüğü tatmış olan halk geçmiş günlerini aramak için her an silahlanmaya hazır durumda olacaktır.
VI Kişinin kendi silahları ve becerisiyle ele geçirdiği yeni prenslikler üzerine, 55
Bu prenslikleri kurmak zor, kurduktan sonra ise elde tutmak kolaydır. Kişinin silahı ve düzeni kurma becerisi yoksa prensliği elinde tutması olanaksız gibidir.
VII Başkalarının silahlarıyla ve talihle ele geçirilen yeni prenslikler üzerine, 58
Babası Papa VI. Alexander’ın çabalarıyla Valentino Dükü olan Cesare Borgia’nın gücü elinde bulundurmak için yaptıklarını detaylı bir şekilde anlatır bu bölümde Machiavelli. Borgia’nın yaptıklarının başkalarının silahları veya talihle yönetime geçenlerin örnek alması gerektiğini söyler. Borgia birçok yönden gücü elinde tutmak için akıllı adımlar atmış olmasına rağmen, babasının ani ölümü ve kendi hastalığı yüzünden elindeki gücü yitirmiştir.
VIII Prensliğin başına alçaklıkla geçenler üzerine, 66
Acımasızlık iyi kullanılırsa, prensliğin başına alçaklıkla geçenler de kalıcı olmayı başarabilir. Aksi takdirde yıkılmaya mahkumdurlar.
IX Sivil prenslik üzerine, 71
Halkın desteği ya da soyluların desteğiyle yönetime gelen sivil prensler, halkını mutlu etmeli, halkını baskı altında bırakmamalıdır. Tüm soyluları memnun etmektense tüm halkı memnun etmek daha kolaydır.
X Bütün prensliklerin gücü nasıl ölçülmelidir?, 75
Şehrini koruyacak altyapısı olan, 1 yıllık yiyecek, yakıt ve erzağı olan, kendi içinde bir ekonomi döndürebilen şehirlerin prenslerini kuşatmaya yanaşan pek olmaz. Yanaşırsa da o şehrin ele geçirilmesi çok zor olur.
XI Kilise prenslikleri üzerine, 77
Machiavelli bu bölümde eleştiren yorumlar yapmaktan sakınır, kilise prensliklerinin dinden aldığı güçten dolayı çok iyi bir yönetim olmadan da ayakta kalabileceğini söyler. VI. Alexander gibi hırslı papaların kiliseyi nasıl güçlendirdiğinden bahseder.
XII Kaç tür askeri güç ve paralı asker vardır?, 80
Machiavelli bu bölümde İtalya’nın kilise ve şehir prensliklerinin paralı ordular kurmasından dolayı nasıl güç kaybettiğini ve başta Fransa olmak üzere dış güçlere karşı savaşları kaybettiğini uzun uzun anlatır. Devletin yönetim şekilne göre prensin ya da cumhuriyetin kendi öz orduları olması gerektiğini savunur.
Düşündürdükleri: İtalya şehir devletlerindeki paralı orduların birbirlerine karşı savaşırken, aslında çok da savaşa hevesli olmadan edindikleri adetler (kışın savaşmama, gece bozgunlarına kalkışmama, hendek kazmakla uğraşmama) yüzünden ordular gevşek kalmış, dışarıdan gelen disiplinli ordulara karşı bozguna uğramışlar. Acaba bu biraz da Akdeniz ikliminin getirdiği rehavetten de olmuş olabilir mi?
XIII Yardımcı, karma ve öz askerler üzerine, 86
Başka devletlerden alınan yardımcı ordular en kötüsüdür. Bir kısmı yardımcı / paralı askerden, bir kısmı öz askerlerden oluşan karma ordular daha iyidir ama hiçbiri öz ordunun yerini tutmaz. Machiavelli Roma İmparatorluğu’nun son bulmasının başlangıcını da Gotları paralı asker olarak tutmaya başlamalarına dayandırır.
XIV Prensin askeri konularda yapması gerekenler, 90
Bir prens askeri konularla yakından ilgilenmelidir. Bunu hem eylemleriyle, hem de aklıyla yapmalıdır. Barış dönemlerinde ordusunu boş bırakmamalı, hem kendisini hem de ordusunu geliştirmelidir.
XV İnsanların, özellikler prenslerin övülmelerine ya da yerlimelerine neden olan şeyler üzerine, 93
Machiavelli burada yine iktidarın sürekliliğini odağa alarak konuyu kısaca değerlendirir.
XVI Cömertlik ile cimrilik üzerine, 95
Machiavelli cömertliği sadece başkalarının mallarını harcarken yapılması gereken bir şey olarak savunur. Savaşlardan elde edilen ganimetleri askerlere dağıtmak gibi. Bunun dışında halkının ya da kendisinin öz kaynaklarından elde ettiği geliri savurganca harcaması durumunda cömertlik ünvanını sürdüremeyecek ve er ya da geç kendi sonunu getirecektir. Bu yüzden cimrilik ilk bakışta kötü algılansa da uzun vadede prensin uyruğundaki daha çok insanın saygısını kazanmasını sağlayacaktır.
XVII Acımasızlık ve merhamet üzerine ve sevilmek korkulmaktan daha mı iyidir, yoksa tersi mi?, 97
Nefret uyandırmadan korkulmak, her zaman sevilmekten daha faydalıdır.
XVIII Prensler sözlerini nasıl tutmalıdır?, 101
Prensler sözlerini tutsa iyi olur ama iktidarı kaybetme pahasına sözlerini çok önemsememelidir.
XIX Küçümsenme ve nefretten nasıl kaçınmak gerektiği üzerine, 104
Prens gerektiği yerde aslan gibi güçlü, gerektiği yerde tilki gibi kurnaz ve hızlı olmalıdır. Askerler ile halk arasindaki dengeyi nasil kurmasina dair Roma imparatorlarindan ornekler yer alir bu bolumde.
XX Kaleler ve prenslerin her gün yaptığı başka birçok şey yararlı mıdır, yararsız mı?, 115
Machiavelli bu bolumde prenslerin hangi durumda halkin hangi kesimini silahlandirmasi ya da silahsizlandirmasi gerektigini, kaleler yaptirmanin hangi durumlarda ise yarayip hangi durumlarda yaramadigini orneklerle anlatir.
XXI Prens kendisini saydırmak için nasıl davranmalıdır?, 120
Prensler buyuk girismlere kalkisarak halkinin saygisini kazanabilirler. Kendilerinden daha guclu prensliklerle ittifak kurmamaya ozen gostermeli, savas durumlarinda tarafsiz kalmamalidirlar. Haklarini mulkiyet ve girisimcilik icin tesvik etmeli, senlikler ve halkin arasina indigi baska etkinliklerle sayginliklarini korumalidirlar.
XXII Prenslerin özel danışmanları üzerine, 124
Prensler danismanlarini akilli kisilerden secmeli ve onlari surekli olarak kendi gundemleriyle ilgilenecek sekilde mesgul etmelidir. Danismanlarini yuksek gorevler ve parayla memnun etmelidir. Prensinin degil de kendi faydasini gozeten danismanlardan hayir gelmez.
XXIII Dalkavuklardan nasıl uzak durulacağı üzerine, 126
Bir prens dalkavuklardan uzak durabilmek için danışmanlarının gerçeği anlatabilmesini sağlayabilmeli, kendi gündemi üzerinden danışmanlık almalı ve en sonunda verdiği kararın arkasında durabilmelidir.
XXIV İtalyan prensleri niçin devletlerini yitirdiler?, 128
Machiavelli bu bölümde devletlerini yitiren İtalyan prenslerini iyi günlerde tembellik edip gerekli önlemleri almamakla, kendi güçlerini oluşturmamakla suçlar.
XXV İnsan işlerinde talihin gücü nedir ve talihe nasıl karşı koyulabilir?, 130
Machiavelli talihle kişinin iradesinin, kişinin başarısında yarı yarıya payı olduğunu söyler. Kişinin mizacıyla zamanın gereklilikleri örtüştüğünde talih kişinin yanında, örtüşmediğinde ise karşısında olabilir. Machiavelli atılganlığı temklinli olmaya yeğler, çünkü genel olarak talihin atılgan olanın yolunu daha çok açtığını düşünür.
XXVI İtalya’yı barbarların elinden kurtarmak için çağrı, 133
Machiavelli İtalya’yı birleştirip güçlü kılacak bir prens hanedanının ortaya çıkması için gerekli koşulların olduğunu, kitabındaki örneklerden faydalanarak bunun başarılabileceğini anlatarak kitabı sonlandırır.