Satır Arası YouTube kanalında yorumladığımız 19. kitap, Selçuk R. Şirin‘in Yol Ayrımındaki Türkiye: Ya Ozgurluk Ya Sefalet başlıklı kitabı oldu.

▶ Satır Arası 19. Oturum YouTube Videosu: https://youtu.be/4O_vmh0koqw

🎧 Podcast bölümü: http://bit.ly/2MmCevj

Kitabı okurken aldığım notları, kitap hakkında bilgi sahibi olmak isteyenlerin işine yarayabileceğini düşünerek paylaşmak istedim. Kitabı okurken notların bir kısmını telefonumda yazdığım için Türkçe karakterleri kullanamadığım yerler oldu, bolca yazım hatası da içerebilir, ettiğim sürç-i lisan için şimdiden af diliyorum 🙂

Notları tuttuğum Workflowy uygulamasındaki orijinal haline ulaşmak ve -eğer kullanmak isterseniz- kendi Workflowy hesabınıza kopyalamak için şu linki kullanabilirsiniz: https://workflowy.com/s/yol-ayrmndaki-trkiye/oxXoT23SW97nSozK

Yol Ayrımındaki Türkiye – Ya Ozgurluk Ya Sefalet | Selçuk R. Şirin
Dogan Kitap, 16. baski

• Kitapla ilgili genel notlar
  • Kitaptaki yazıların bazıları farklı yerlerde önceden yayınlanmış, bu yazıların nerede ve ne zaman yazıldığını yazıların altına not düşselerdi çok daha rahat bir okuma sağlardı. Zira Türkiye’nin gündemi o kadar hızlı değişiyor ki 3-4 sene önce yazılmış bir yazının tam olarak hangi ay ve günde yazıldığına göre bile farklı bir izlenim edinebilirsiniz.
  • Kitaptaki yazilar 2014-2015 yillarina ait oldugu icin verilerin güncel haline tekrar bakmak Selçuk hocanın tespitlerini ve öngörülerini doğrulamak için iyi olabilir.
• Onsoz yerine, 13
• Yol ayrimindaki Turkiye, 17
  • Ya ozgurluk ya sefalet, 19
    • 2014’te 18. en buyuk ekonomi olan Turkiye’nin 2025’te 20. siraya gerilemesi bekleniyor.
    • Basin ozgurlugu ve hukukun ustunlugu siralamalarinda cok cok daha gerilerdeyiz.
    • PISA verilerinde hicbir alanda ilk 40’ta degiliz.
    • Ozgurluk, adalet ve dayanisma olmadan yeni ekonomide etkin bir aktor olmamiz imkansiz gorunuyor.
  • İlk 10’a giderken 19. siraya dustuk!, 23
    • Türkiye ilk 10 ekonomi arasına girmek istiyorsa bu tabloda yer alan Girişimcilik, Eğitim ve İşgücü Kalitesi göstergelerini iyileştirmeli. Evet, başka yol yok! Bu kriterlerin alt başlıkları şöyle:
      • Girişimcilik-Yenilikçilik
        • Yüz bin kişiye düşen patent sayısı
        • Yüz bin kişiye düşen Ar-Ge çalışanı
        • Yüz bin kişiye düşen yeni şirket sayısı
      • Eğitim
        • Kişi başına düşen eğitim harcaması
        • Matematik yüksek performans oranı
        • Ortalama sınıf mevcudu
      • İşgücü kalitesi
        • İşgücünde ilkokul mezunu oranı (%)
        • Kadının işgücüne katılım oranı (%)
        • Tarimdaki istihdam oranı (%)
      • Hangi birinden başlayıp nasıl bu verileri ileri taşıyacağımız oldukça zorlu bir problem.
    • Yapısal reform şart!
      • Yapısal reformun üç sacayağı: hukuk, eğitim ve özgürlükler
  • Türkiye global ekonominin neresinde?, 28
    • 2014 DHl Global Bağlanmışlık Endeksi’ne baktığımızda, Türkiye global ekonominin coğrafi olarak merkezinde yer alıyor ama biz bundan ne kadar faydalanabiliyoruz? Yine kaçırılacak bir tren gibi görünüyor.
  • 2000’lerin kalkınma hikayesi, 31
    • Nominal TL gelirimizdeki artışın bir anlamı yok, reel gelir artışına bakmak lazım.
    • Asıl sorulması gereken soru, “ekonomimiz son X yılda ne kadar gelişti?” değil, “son X yılda dünya ekonomileri arasındaki sıralamamız nasıl değişti?” olmalı. Soruyu bu şekilde sorduğumuzda Dünya genelinde 2000’li yıllarla başlayan ekonomi atılımının gerisinde kaldığımızı görebiliyoruz.
  • Bir kalkınma masalının sayılarla imtihanı!, 35
    • Dünyanın 18. ekonomisi olan ülkemiz, UNDB 2014 Beşeri Kalkınma Endeksi’nde 69. sırada!
  • Atanamayanların faturası hepimize!, 37#
    • Özel sektörde insani çalışma koşullarında iş bulmak zor. İş kurup bunu ayakta tutmak da zor. Bu yüzden yeni mezun gençlerin önemli bir kısmı “devlet kapısı”ndan medet umuyor.
    • Dünya Bankası’nın açıkladığı İş Kolaylığı Endeksi’ne göre Türkiye yeni iş kurma kolaylığında 79. sırada!
    • Düşündürdükleri:
      • İnanılmaz bir işgücü kaybı yaşıyoruz, insanlar en verimli çağlarında evlerinde oturup sınavlara hazırlanıyor, aylarca sonuçların açıklanıp atamalarının yapmalarını bekliyorlar. Sınav en azından bir adalet hissi uyandırıyordu, onla ilgili de bir sürü sıkıntı yaşadık geçmişte. Artık şöyle şeyler duyuyorum: X kurumuna girmek için A para, Y kurumuna girmek için B para yedirirsen devlete kapağı bir şekilde atabiliyorsun. Gözlemlerimden öteye düşüncelerime girmek bile istemiyorum bu konuda.
      • Bir yandan ticari zekamız ve girişimciliğimizle övünürken, bir yandan iş kurmanın ve ayakta tutmanın zor olduğu bir ülke olmamız pek garip.
  • Sofrada ekmek derdi varken öğretmene zam!, 40
    • Ekonomik kalkınma -> kaliteli eğitim şeklinde düşünmeyi bırakıp, kaliteli eğitim -> ekonomik kalkınma şeklinde düşünmeliyiz. “Orta gelir tuzağı”ndan çıkmak istiyorsak, bunu yapmamız şart.
  • Bu kalkınma modeli tarih, tabiat dinlemez!, 44
    • “Giderek artan tarih ve doğa tahribatının kaynağında ranta dayalı kalkınma modelimiz var!”, sf. 44
    • Hukuk girmeyen eve tapu girer
      • Selçuk hoca, “Bir ülkede kişi başı milli gelir arttıkça o ülkede ev sahipliği talebi azalıyor.” diyor ve bunu belirli ülkeler için hukukun üstünlüğü endeksiyle ev sahipliği oranını gösteren grafikle destekliyor. Aslında grafiğe bakınca o kadar belirgin bir korelasyon görünmüyor. Hukukun üstünlüğü -> yükselen milli gelir -> düşen ev sahipliği oranı şeklinde bir sebep-sonuç ilişkisi olabilir elbette ama araya birçok başka kriter de giriyor muhtemelen. Örneğin zengin olan ama göç almayan ülkelerde ev sahipliği oranı daha yüksek olabilir, vb.
    • Hukukun üstünlüğü yoksa rant vardır!
  • Hukukun üstünlüğünün refahla ne alakası var?, 47
    • Adelet her anlamıyla da mülkün temelidir!
    • Hukukun üstünlüğü ve kişi başına düşen milli gelir
    • Hukukun üstünlüğü ve ev sahipliği
• Ya özgürlük ya sefalet, 51
  • Eğitim artık ekonomidir!, 53
    • Yeni ekonominin lokomotifi eğitim!
    • Katma değeri yüksek ekonomi için inovasyon şart!
    • Yüzde 2,2’si yaratıcı problem çözen ülke!
      • İsrail: 8,8, OECD ortalaması: 12, Güney Kore: 28.
    • Öğretemeyen eğitim
      • PISA test sonuçlarına göre hiçbir alanda ilk 40 ekonomi arasında yokuz!
    • İnovasyon için eğitim yetmez
      • “Güney Kore’nin tek bir şirketi Samsung’un sadece 2013 yılında aldığı patent sayısı bizim ülke olarak 50 yılda aldığımız patent sayısının 18 katı!”, sf.55
  • Bizden bir WhatsApp çıkar mı?, 56
    • WhatsApp özgürlükten çıkar!
    • Selçuk hoca bilgiye erişimin önündeki engelleri kaldırıp, eleştirel düşünceyi geliştiren bir eğitim sistemine sahip olabilirsek, bizden de birçok WhatsApp çıkabileceğini düşünüyor.
  • Bilgisiz inovasyonla NASDAQ hayalleri kurmak, 59
    • İnovasyonda dünyada neredeyiz?
      • 2014 Global İnovasyon Endeksi’ne göre 142 ülke arasında 68. sıradayız.
    • İnovasyon hangi ortamda gelişir?
      • İnovasyonun en temel girdisi bilgi. Bilgiye erişimin yüksek olduğu ülkelerde inovasyon gelişiyor.
      • Ülkelerin basın özgürlüğü endeksiyle milli gelir arasında oldukça güçlü bir korelasyon var.
      • Selçuk hoca bir ülkedeki inovasyon çıktısının %42’sini o ülkenin basın özgürlüğü endeksinden aldığı puanla açıklamanın mümkün olduğunu söylüyor.
  • Harvard’ın duvarının kirası!, 63
    • YÖK bütçesine denk bağış alan üniversite!
    • İTÜ: bir itibar hikayesi!
    • Türkiye’de akademisyenler var!
    • Her ilde itibarlı bir üniversite!
    • Sisteme güven yok!
  • Ford’u bırak Tesla’ya bak!, 67
    • Milli araba sevdamız!
    • Türkiye için tarihi fırsat!
    • 10 yıllık Tesla 100 yıllık şirketlere meydan okuyor!
    • Tesla dersleri
  • İstanbul’a gelen çok, para harcayan yok!, 70
    • Önemli olan kaç turist geldiği değil, gelen turistin ne kadar para harcadığı!
    • En çok ziyaret edilen altıncı kent!
    • New York’a gelen turist daha bonkör
    • Turist sayısını artırmak işin kolay yanı!
    • Katma değeri yüksek turizm!
    • Sorun kalkınma modeli!
      • İnşaata, ranta, doğal kaynakların tüketilmesine dayalı kalkınma modeli tarihi dokuyu ve doğayı bozuyor. Doğa ve tarih dostu bir turizm için kalkınma modelimizi katma değeri yüksek üretime yönlendirmemiz lazım.
  • Fındık: Ürün çok, marka yok!, 74
    • Ferrero’nun satın aldığı tek şirket Türkiye’den!
    • 22 bin Ferrero işçisi 3.5 milyon üreticimizden üç kat fazla değer yaratıyor!
    • Katma değeri yüksek üretim!
  • Finlandiya dersleri, 76
    • Yeni ekonominin yıldızı!
    • Eğitim ve ARGE olmadan kalkınmayı unutun!
    • Toplumsal adalet mihenk taşı!
    • Finlandiya Türkiye için bir model olabilir mi?
      • “Eğitim bütçemiz yüzde üç, ARGE harcamalarımız da yüzde birin altında. İlk önce bu oranların değişmesi gerek.”, sf.77
    • Bütçeyi aktarmak tek başına çare değil!
    • Ya yapısal reformları gerçekleştireceğiz ya da dünyadan kopacağız
  • Teknoloji çağının bilgisayar kullanmayı bilmeyen çocukları!, 79
    • Çocuklarımız son sırada!
      • 8. sınıf öğrencilerine uyulanan Uluslararası Bilgisayar Okuryazarlığı Testi sonuçlarına göre katılımcı 21 ülke arasında son sıradayız! Daha çok ülkenin katıldığı Enformasyon ve İletişim Teknolojileri Endeksi’nde ise 69. sıradayız.
    • Neden bilgisayar okuryazarlığında sınıfta kaldık?
      • “Bilgisayar yok, internet yok, bu ikisi olan yerde de okulların ve öğretmenlerin özerkliği yok!”, sf.80
        • Trabzon Yomra Fen Lisesi’nden bir anı: bilgisayar hocamız bir arkadaşa “C’ye girme, orada sistem dosyaları var!” demişti :) Hocanın tek yaptığı bize word dosyası vb. açtırıp basit işlemler yaptırmaktı. Oysa ki analitik yetenekleri bu kadar yüksek çocuklara ucundan kenarından programlama gösterilip, bilgisayarları ders dışında kullanmalarına izin verselerdi bizim okul gibi okullardan Türkiye’nin Bill Gates’leri çıkabilirdi.
      • Bizde 80 öğrenciden sadece biri kişisel bilgisayara sahip.
      • Hızlı internet erişiminde de gerilerdeyiz. Çocukların %37’sinin evinde internet bile yok!
    • Geleceğe yatırım yapmıyoruz!
    • Bu sonuçlar sürpriz değil!
    • Düşündürdükleri: Buradaki veriler beni oldukça üzdü ve endişelendirdi. Evinde/okulunda bilgisayar olmayan bu kadar çok çocuk olması çağın çok çok gerisinden geldiğimizi apaçık gösteriyor.
  • Programlama çocuk oyuncağı değil!, 81
    • Avrupa Birliği’nden eğitim bakanlarına acil eylem çağrısı!
    • Programlama çocuk oyuncağı!
    • Digital Don Kişot: Selçuk Özdemir
      http://w3.gazi.edu.tr/~sozdemir/
• Toplumsal sorunlar üzerine sayısal denemeler, 85
  • Yeni bir Soma faciası kaçınılmaz!, 87
  • Ne “fıtrat” ne “münferit”: Sistematik ölüm tablomuz!, 92
  • Etrafı çöp götürüyor! Neden ve nasıl temizleriz?, 96
    • Düşündürdükleri: Selçuk hoca bu yaz tatilinde Türkiye’ye geldiğinde bu konuyu tekrar gündeme getirdi, ülke genelinde bir temizlik hareketi fitilini ateşlemeye çalıştı ama çok başarılı olamadı sanırım.
      • Sebebini söyleyeyim: bunun gibi hareketlerin yayılmasını sağlayacak insanların birçoğu ya ülkeyi terk etti, ya da bu ülkeye yönelik ümitlerini “beklemeye” aldı.
  • Neden Yaşar Kemal için yas tutmayı beceremedik?, 99
    • Düşündürdükleri: hah, tam da böyle işte!
  • Elinde çekiç olana her sorun çivi görünür!, 102
  • 90’lara dönersek ne olur?, 106
  • Baldıran zehri hala rafta sizi bekliyor!, 109
  • Adını koyalım: Kadınlara karşı bir savaş bu!, 112
  • Suriyeli çocuklar artık Türkiye’nin sorumluluğunda!, 116
  • Suriyeli sığınmacılar Türkiye’yi değiştirecek!
  • Halk IŞİD’in maskesini düşürmüş!, 124
  • Ortadoğu bataklığı: Silah çok, eğitim yok!
• Siyaset üzerine sayısal denemeler, 133
  • Son seçimleri tarih kazandı!, 135
  • Türkiye’de sol neden hiçbir zaman çoğunluğun desteğini alamadı?, 140
  • Dindarlık değil kalkınma!, 144
  • Ulusalcıların intikamı ya da çatı aday formülü neden tutmadı?, 147
  • Siyasal analiz verilerden bağımsız bir spor değildir: 2015 seçimleri öncesi sayısal bir deneme, 157
  • Kelkit’ten Bundestag’a mutlu bir hikaye!, 163
• Eğitim üzerine sayısal denemeler, 167
  • PISA gelmiş neyime?, 169
    • Sadece akademik başarıda sıralamıyor
    • Düşündürdükleri
      • Şuradan Türkiye’nin güncel durumuna bakılabilir: http://www.compareyourcountry.org/pisa/country/tur?lg=en
      • Biraz bakınıp, Türkiye ile Almanya’yı karşılaştırınca, Türkiye’de orta-üst sınıfta olmaktansa Almanya’da göçmen orta sınıf bir aile olarak çocuğumu çok daha iyi bir geleceğe hazırlayabileceğimi düşündüm.
  • Eğitimde reform için yedi öneri!, 173
    • Çocuklarımız yeni ekonomide rekabet edebilecek mi?
    • 1. Veriye dayalı reform kültürü
    • 2. Herkes için okul öncesi eğitim
      • Burada çok gerilerdeyiz, işin kültürel bir boyutu da var bence.
    • 3. Öğretmenlik profesyonel bir meslek olmalı
    • 4. Ankara’nın egemenliğine son!
    • 5. Dezavantajlı öğrenciler için küçük sınıflar
    • 6. Milli STEM seferberliği
    • 7. Başka bir sınav mümkün
    • Çocuklarımızın geleceği üzerinde anlaşalım!
  • Gates üniversite terk ama hikaye bildiğiniz gibi değil!, 176
    • Eğitimin, çabanın, hayal gücünün bu başarılarda rolü nedir?
    • Peki neden o okuldan bir tek Gates çıktı?
  • Eğitim sistemi dökülüyor!, 179
    • Eğitim artık ekonomidir!
    • Okulöncesi eğitime katılımda Avrupa’da en sondayız!
      • Kadının Türk toplumundaki yerini iyileştirmeden bunu düzeltmek zor
    • İlköğretimde sınıfta kaldık!
    • Gençlerimiz temel becerilerden yoksun!
    • Kanaat notum
  • Böyle şura olmaz! Veriler olmadan eğitim tartışılmaz!, 183
    • 18. ekonomiyiz ama çocuklarımız dünyada ilk 40’a giremiyor!
    • Çocuklarımızı 21. yüzyıla yetiştiremiyoruz!
  • Neden fen ve matematik alanlarında başarılı olamıyoruz?, 186
    • Peki neden çocuklarımızı fen ve matematik alanlarında iyi eğitemiyoruz?
    • Evinizdeki kitap sayısı ve çocuğunuzun test puanı!
    • Fatih Projesi her derde deva olmayacak!
  • Türkiye: Yüzde 2,2’si problem çözebilen ülke!, 188
    • Yeni ekonomi: Beceri ekonomisi!
    • OECD yaratıcı problem çözme becerileri
    • Üst seviye problem çözme becerisinde çuvallıyoruz!
    • İsrail farkı!
  • Tercih yapacak genç arkadaşa mektup, 191
    • Yazı şuradan okunabilir: http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/selcuk-sirin/tercih-yapacak-genc-arkadasa-mektup-26734749
    • Selçuk hoca bu sene benzer bir yazı daha yazmış: http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/selcuk-sirin/tercih-yapacak-genc-arkadasa-mektubum-var-rahat-ol-40889813
  • Yaz tatilinde geriye düşen çocuklar!, 193
    • Tatilde öğrenme kaybı nedir?
    • Düşündürdükleri: eğitimde gol yediğimiz ve düzeltildiği durumda sadece eğitim ve ekonomi değil, sosyal olarak da toplumca gelişmemize imkan sağlayacak bir problem bence.
  • Ebeveynlik krizi!, 196
  • Dershaneler sadece sınava mı hazırlıyor!, 199
  • Ödevin bir faydası var mı?, 203
    • Sekizinci sınıflarda ödev başarıyı negatif etkiliyor!
    • 15 yaş grubundaki gençlerde ödevin başarıya etkisi Türkiye’de negatif!
    • Önemli olan ödevin niteliği!
    • Ödevsiz eğitim daha iyi
  • 10 soruda ödev!, 206
  • Birleşmiş Milletler Global Eğitime Katkı Ödülü Türkiye’ye!, 209
    • Enver Yücel, Uğur Dershanesi ve Bahçeşehir Eğitim Kurumları’nın kurucusu
  • Benim hikayem, 211
    • Selçuk Şirin’in Kars’ın bir kasabasından ODTÜ’ye ve oradan Amerika’ya uzanan hikayesinde, babasının çocukları için evlerine yaptırdığı kütüphane ve aldığı kitapların katkısını apaçık görüyoruz.